De NBA en het Bureau Financieel Toezicht (BFT) sloten eind 2022 een toetsingsarrangement voor het toezicht op de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft). Dat maakt extra toetsing van accountantspraktijken door het BFT voortaan overbodig, de NBA neemt dat van hen over. Bijzondere onderzoeken blijven vanuit het BFT uitgevoerd worden. Marcel Kurvers, projectmanager van het Novak Kwaliteitssysteem en lid van het Wwft-expertteam van de NBA, en Rinus Beumer, senior toezichthouder van de Wwft bij het BFT, gaan hierover in gesprek.
Wat houdt het toetsingsarrangement precies in?
Het BFT ziet erop toe dat poortwachters, waaronder accountantskantoren, de Wwft naleven. Rinus: “We proberen met zoveel mogelijk beroepsorganisaties arrangementen af te sluiten omdat wij met een beperkte capaciteit toezicht moeten houden op heel veel instellingen.” Het idee is dat de NBA een deel van het werk uit de handen van het BFT gaat nemen. “Daarnaast is de inbreng van beroepsorganisaties heel erg belangrijk voor ons, omdat zij hun leden veel beter kennen dan wij. Er is ook meer vertrouwen.” Marcel: “Tegelijkertijd wordt aandacht voor de integriteit van de cliënt steeds belangrijker. Niet alleen vanuit de Wwft, maar ook vanuit de Nadere voorschriften kwaliteitssystemen (NVKS) en de Nadere voorschriften Non-Compliance with Laws and Regulations (NV NOCLAR). Aandacht voor integriteit is daarmee een vast onderdeel van het werk van de accountant geworden.”
Waarom is deze samenwerking zo belangrijk?
“Als toezichthouder heb je een taak en functie om het naleven van de wetgeving te controleren, maar alleen kun je dat niet doen. Herhaling is daarbij het toverwoord. Hoe meer aandacht, hoe beter”, zegt Rinus. Ook tussen het BFT en Novak is inmiddels een samenwerking op het gebied van de Wwft ontstaan. Marcel: “Novak levert een bijdrage aan de kwaliteit van mkb-accountantskantoren. Binnen het Novak Kwaliteitssysteem is de naleving van de Wwft bijvoorbeeld een prominent onderdeel. De wet kent drie delen: op kantoor- cliënt- en opdracht niveau. Veel kantoren worstelen hiermee. Via het Novak Kwaliteitssysteem kunnen zij voldoen aan de vereisten van de Wwft.” Marcel is enthousiast over hoe de samenwerking tussen Novak en het BFT uitpakt: “Het BFT is transparant en biedt een helpende hand. Het is fijn om te sparren met een toezichthouder over interpretaties van de wet, en die met elkaar af te stemmen. Op die manier kunnen wij de markt ook weer beter informeren”.
Waar moet je als accountant op letten?
Criminelen maken vaak gebruik van legale ondernemingen om crimineel geld in de economie te krijgen. Maar hoe kan een accountant hier scherp op zijn? Marcel: “Kijk bijvoorbeeld naar de herkomst van het vermogen. Waar komt het geld van een lening bijvoorbeeld vandaan?” Marcel spreekt veel accountants die een cliënt hebben met een lening bij een familielid of bekende. “Ze vragen dan in hoeverre zij dat moeten onderzoeken. Moet de accountant bijvoorbeeld ook weten waar het geld vandaan komt bij de partij die de lening verstrekt en moet er een leningsovereenkomst zijn?” Andere accountants krijgen te maken met contant geld, dat door de cliënt wordt ontvangen. Marcel: “Het is belangrijk om dan na te gaan of dat contante geld niet vanuit witwaspraktijken is verkregen”
Rinus: “Screening aan de voordeur is ook belangrijk. Kijk goed welke cliënt je accepteert. Waarom is de cliënt weggegaan bij het vorige administratie- of accountantskantoor? En doe specifiek cliëntenonderzoek. Zo kom je er bijvoorbeeld achter of jouw opdrachtgever op een sanctielijst staat.
“Het is belangrijk om dan na te gaan of dat contante geld niet vanuit witwaspraktijken is verkregen.”
Is het gevaarlijk voor accountants om te melden?
Marcel: “Ik spreek veel accountants die bang zijn dat hun naam in de openbaarheid komt, mocht er een strafdossier voortkomen uit een melding die zij hebben gedaan. Dan denkt men: ‘Ik krijg liever een bestuurlijke boete dan dat ik, of mijn familie, problemen krijgt met criminelen.’” Rinus herkent dat. “Als een cliënt ineens opvallende dingen gaat doen en het kantoor het idee heeft dat ze misschien met criminelen te maken hebben, durven ze niet meer door te vragen of te melden.” Hij ziet dat kantoren er daarom voor kiezen om niet te werken met ondernemingen in bepaalde branches. “Dan zeg je aan de voordeur al: ik wil hier niks mee te maken hebben. Dan haal je in eerste instantie al weinig risicovolle cliënten binnen.”
Wat gebeurt er als een accountant niet op signalen heeft geacteerd?
“De accountant heeft dan verzuimd. Vaak heeft het kantoor dan gedacht: ‘Het zal wel goed zijn.’ En namen ze genoegen met halve antwoorden. Een kantoor vraagt dan bijvoorbeeld naar een grote lening en dan zegt de cliënt dat van een oom te hebben geleend. Dat blijkt dan niet te kloppen” De boodschap van Rinus: “Neem niet te snel genoegen met halve antwoorden. Zoek het uit, anders kom je zelf in de problemen.” Als kantoren een onderzoek vanuit het BFT meemaken brengt dat vaak wel een verandering teweeg, vertelt Rinus. “Je ziet dat kantoren dan ongebruikelijke transacties gaan melden terwijl ze dat voorheen nooit deden. De controle vanuit het BFT is dan een leermoment geweest.”
Waarom nemen accountants soms genoegen met halve antwoorden?
Mkb-accountants hebben vaak een lange relatie met een cliënt, waardoor ze gemakkelijker over bepaalde signalen heen stappen. Marcel: “Een cliënt is dan, vanuit het perspectief van de accountant, altijd integer geweest. Je gaat er vanuit dat alles goed is. Een melding doen voelt dan als klikken.” Rinus herkent dat: “Er wordt heel vaak gezegd: ‘Die cliënt is al tien jaar bij ons, we hebben nooit problemen.’ Daar gaat het vaak fout.” Het is daarom van groot belang cliënten te blijven monitoren. Worden er ineens andere transacties geconstateerd of zijn zaken niet verklaarbaar? Dan vraagt dat om actie. Als het risico op witwassen groter wordt dan neemt het werk van de accountant ook toe”, zegt Rinus.
Marcel merkt daarnaast dat kantoren veel tijd kwijt zijn aan melden, maar niet veel terugkoppeling krijgen vanuit de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU Nederland) of daar iets mee wordt gedaan. Dit motiveert hen dan niet om meldingen te doen. “Het ligt genuanceerder, maar accountants zien het voornamelijk als een black box. Meer inzage in het proces, is dus van toegevoegde waarde. Wat gebeurt er achter de schermen als je een melding hebt gedaan?”
Marcel Kurvers
“Een cliënt is dan, vanuit het perspectief van de accountant, altijd integer geweest. Je gaat er vanuit dat alles goed is. Een melding doen voelt dan als klikken.”
Marcel Kurvers
“Een cliënt is dan, vanuit het perspectief van de accountant, altijd integer geweest. Je gaat er vanuit dat alles goed is. Een melding doen voelt dan als klikken.”
Waarom is het toch belangrijk te melden?
“Het melden van ongebruikelijke transacties is verplicht vanuit de Wwft. Het niet melden kan leiden tot een boete. Veel meldingen worden als verdacht doorgemeld naar de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD)”, zegt Rinus. “Dat leidt vaak tot opsporingsonderzoek met resultaat. Zo zijn er recent meerdere verdachten opgepakt. Meldingen waren de aanleiding van het onderzoek.” Niet alle meldingen leiden tot opsporing, geeft Rinus toe. “Maar als er een melding wordt gedaan, wordt die informatie wel in de database van FIU-Nederland opgeslagen. En zo kan een melding van een paar jaar geleden aanleiding zijn om alsnog een opsporingsonderzoek naar een verdachte te starten.”
Is software voor cliëntenonderzoek betrouwbaar?
Er bestaan steeds meer softwareoplossingen om accountants te ondersteunen bij het doen van cliëntonderzoek. Databases of software waarin een cliënt kan worden doorgelicht. Rinus: “Dergelijke software kan helpen bij het identificeren en om de achtergrond van de cliënt in beeld te brengen. Maar met alleen deze software voldoe je niet aan het cliëntenonderzoek. Het is bijvoorbeeld ook heel belangrijk om transacties te volgen.” Rinus deed onderzoek bij een notariskantoor, dat dergelijke software had aangeschaft. “De cliënt van de notaris wilde aandelen van een bv overdragen. Later bleek dat de bv op het moment van de overdracht al failliet was. Dat was nog niet bekend binnen de software dat door het notariskantoor werd gebruikt. Je kunt hier dus niet altijd op vertrouwen.”
Hoe kan het Novak Kwaliteitssysteem helpen bij het naleven van de Wwft?
Het Novak Kwaliteitssysteem voorziet in de diverse vereisten van de Wwft. Van risicomanagement tot het cliëntenonderzoek en van ongebruikelijke transacties tot de opleidingsplicht. “Als accountant krijg je natuurlijk met veel meer risico’s te maken dan witwassen en terrorisme financiering, zoals (belasting)fraude of belangenverstrengeling”, zegt Marcel. “Dat is het uitgangspunt van het Novak Kwaliteitssysteem. Het is daarbij vooral belangrijk dat het risicoprofiel per cliënt regelmatig wordt gemonitord. Welke risico’s heb ik ingeschat en klopt dat nog steeds met de praktijk? Welke maatregelen moet ik nemen om de risico’s terug te brengen tot een aanvaardbaar niveau?” Rinus: “Feitelijk moeten ongebruikelijke transacties gemeld worden. Dat kan dus ook belastingfraude zijn, of andere transacties die verband kunnen houden met witwassen. Andere integriteitsrisico’s kunnen hier de aanleiding voor zijn”
“Een accountant die ik laatst sprak vertelde bijvoorbeeld over een cliënt die de factuur alleen maar contant wilde voldoen en hij vroeg aan mij of hij dat moest melden. Ik vroeg aan hem of hij het ongebruikelijk vond. Het antwoord was: ‘Ja, hij is de enige cliënt die uitsluitend contant wil betalen.’ Dan is het meldingswaardig”, zegt Marcel.
Meer weten over een van de genoemde onderwerpen? Neem contact op met Novak DIRECT via 085 - 0220150 of www.novak.nl/novakdirect