Ondergronds bankieren en laagdrempelige mogelijkheden om een buitenlandse bankrekening te openen behoren tot de grootste witwas- en terrorismefinanciering-risico’s in Nederland. Dit blijkt uit de recent gepubliceerde rapportages National Risk Assessments (NRA’s) Witwassen en Terrorismefinanciering, uitgevoerd door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). De uitkomsten van de NRA’s zijn onder andere van belang voor Wwft-instellingen zoals accountantskantoren.
Ondergronds bankieren
Ondergronds bankieren is een informeel, op vertrouwen gebaseerd, betalingssysteem buiten de reguliere financiële dienstverlening om, waarop geen toezicht plaatsvindt. Het geld wordt onderling door bankiers verrekend, met als gevolg dat fysieke verplaatsing van contant geld slechts in beperkte mate nodig is. Het biedt de mogelijkheid om anoniem geld over te maken en het wordt veelal via en/of naar het buitenland ingezet. Het heeft daarnaast betrekking op een ongereguleerde sector en is bovendien relatief eenvoudig toegankelijk. Al deze aspecten veroorzaken een hoog risiconiveau van deze methode om crimineel verkregen geld wit te wassen of terrorisme te financieren.
Laagdrempelig openen buitenlandse bankrekening
Sommige digitale buitenlandse bankrekeningen kunnen relatief eenvoudig online geopend worden door personen die crimineel verkregen geld willen witwassen of terrorisme willen financieren. Het is mogelijk dat een buitenlandse bank minder grondig cliëntenonderzoek verricht en sneller risicovolle cliënten accepteert. Bovendien worden verdachte transacties of activiteiten mogelijk minder snel gemeld. Dat gebeurt naar verwachting vooral in landen buiten de Europese Unie (EU), waar minder regels gelden en toezicht op witwassen en terrorismefinanciering minder streng is. Zodra iemand beschikt over een buitenlandse bankrekening, kan hij of zij transacties naar, via of vanuit deze rekening laten lopen. Deze transacties zijn lastig te monitoren door Nederlandse banken en minder inzichtelijk voor opsporingsdiensten. Het hoge risiconiveau van deze witwas- en terrorismefinanciering-methode komt met name doordat er momenteel geen beleidsinstrumentarium bestaat om deze problemen aan te pakken.
NRA Witwassen
Naast de eerdergenoemde risico’s worden in de actuele NRA Witwassen nog zestien andere risico’s op het gebied van witwassen benoemd:
- Handelsconstructies met goederen en/of diensten;
- (Ver)koop, (ver)huur of lease van grootwaardeproducten;
- Buitenlandse (offshore) structuren;
- Fysieke verplaatsing grote hoeveelheden contant geld en/of grootwaardeproducten;
- Minder transparante Nederlandse rechtsvormen;
- Professionele dienstverleners;
- Financiële cryptodiensten;
- Stromannen, katvangers en/of money muling;
- Payment Service Providers;
- Transacties naar/via/vanuit buitenlandse bankrekeningen;
- Commercieel vastgoed;
- Opgeknipte dienstverlening aan trustkantoren;
- Particulier vastgoed;
- Vergunde geldtransactiekantoren;
- Girale transacties bij vergunde banken;
- Contante transacties en stortingen bij vergunde banken.
NRA Witwassen
Naast de eerdergenoemde risico’s worden in de actuele NRA Witwassen nog zestien andere risico’s op het gebied van witwassen benoemd:
- Handelsconstructies met goederen en/of diensten;
- (Ver)koop, (ver)huur of lease van grootwaardeproducten;
- Buitenlandse (offshore) structuren;
- Fysieke verplaatsing grote hoeveelheden contant geld en/of grootwaardeproducten;
- Minder transparante Nederlandse rechtsvormen;
- Professionele dienstverleners;
- Financiële cryptodiensten;
- Stromannen, katvangers en/of money muling;
- Payment Service Providers;
- Transacties naar/via/vanuit buitenlandse bankrekeningen;
- Commercieel vastgoed;
- Opgeknipte dienstverlening aan trustkantoren;
- Particulier vastgoed;
- Vergunde geldtransactiekantoren;
- Girale transacties bij vergunde banken;
- Contante transacties en stortingen bij vergunde banken.
NRA Terrorismefinanciering
Volgens de NRA worden de volgende twaalf risico’s als grootste dreiging voor terrorismefinanciering voor ons land aangemerkt:
- Onvergunde betaaldienstverleners en Hawala-bankieren;
- Laagdrempelig openen buitenlandse bankrekening;
- Fysieke verplaatsing grote hoeveelheden contant geld en/of grootwaardeproducten;
- Legaal verkregen eigen middelen;
- Financiële cryptodiensten;
- Middelen verkregen via andere criminaliteitsvorm dan fraude;
- Stichtingen met weinig transparantie over financiën en geen zelfregulering;
- Giften via betaalverzoeken en/of crowdfunding via sociale media;
- Internet betaaldiensten (Payment Service Providers);
- Girale/contante transacties bij vergunde geldtransactiekantoren;
- Middelen verkregen via horizontale/verticale fraude;
- Girale/contante transacties bij vergunde banken.
NRA Terrorismefinanciering
Volgens de NRA worden de volgende twaalf risico’s als grootste dreiging voor terrorismefinanciering voor ons land aangemerkt:
- Onvergunde betaaldienstverleners en Hawala-bankieren;
- Laagdrempelig openen buitenlandse bankrekening;
- Fysieke verplaatsing grote hoeveelheden contant geld en/of grootwaardeproducten;
- Legaal verkregen eigen middelen;
- Financiële cryptodiensten;
- Middelen verkregen via andere criminaliteitsvorm dan fraude;
- Stichtingen met weinig transparantie over financiën en geen zelfregulering;
- Giften via betaalverzoeken en/of crowdfunding via sociale media;
- Internet betaaldiensten (Payment Service Providers);
- Girale/contante transacties bij vergunde geldtransactiekantoren;
- Middelen verkregen via horizontale/verticale fraude;
- Girale/contante transacties bij vergunde banken.
Kwetsbaarheden
Het WODC geeft aan dat de volgende aspecten Nederland kwetsbaar maakt voor witwassen en terrorisme:
Geografische en demografische kenmerken
- De mogelijkheid vrij te reizen in Schengenzone;
- Kapitaal tussen EER-landen;
- Het vrij verkeer van personen, goederen en diensten in Europa.
Sociaal-culturele kenmerken
- Een relatief tolerante houding ten opzichte van (soft)drugs.
Economische kenmerken
- Een open, op handel gerichte economie;
- Export;
- De fiscale aantrekkelijkheid voor multinationals;
- De grote, internationaal georiënteerde financiële sector.
Infrastructurele kenmerken
- Grote lucht- en zeehavens;
- Een hoge internetdekking.
Criminologische kenmerken
- Vermogens-, drugs- en vuurwapencriminaliteit;
- Mensenhandel en -smokkel;
- Corruptie;
- Cybercriminaliteit.
Kwetsbaarheden
Het WODC geeft aan dat de volgende aspecten Nederland kwetsbaar maakt voor witwassen en terrorisme:
Geografische en demografische kenmerken
- De mogelijkheid vrij te reizen in Schengenzone;
- Kapitaal tussen EER-landen;
- Het vrij verkeer van personen, goederen en diensten in Europa.
Sociaal-culturele kenmerken
- Een relatief tolerante houding ten opzichte van (soft)drugs.
Economische kenmerken
- Een open, op handel gerichte economie;
- Export;
- De fiscale aantrekkelijkheid voor multinationals;
- De grote, internationaal georiënteerde financiële sector.
Infrastructurele kenmerken
- Grote lucht- en zeehavens;
- Een hoge internetdekking.
Criminologische kenmerken
- Vermogens-, drugs- en vuurwapencriminaliteit;
- Mensenhandel en -smokkel;
- Corruptie;
- Cybercriminaliteit.
Relevant voor accountantskantoren
De recent gepubliceerde NRA’s zijn gebaseerd op de onderzoeksmethoden die zijn toegepast in de eerdere NRA’s uit 2017 en 2020. De risicobepaling is tot stand gekomen door expertoordelen (over de mogelijke impact van witwas- en terrorismefinanciering-methoden) af te zetten tegen de weerbaarheid van het beleidsinstrumentarium. Daarbij is nagegaan in hoeverre het beleidsinstrumentarium in staat is om de dreigingen op het terrein van witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen of te bestrijden.
De uitkomsten van de onderzoeken zijn relevant voor het risicomanagement van Wwft-instellingen en daarmee ook voor accountantskantoren. Wwft-instellingen zijn verplicht om onder andere risico’s die geïdentificeerd zijn in de NRA’s, bij hun risicobeleid te betrekken, op grond van artikel 2c lid 1 van de Wwft.
De volledige rapportages van de uitgevoerde National Risk Assessments (NRA’s) zijn beschikbaar op de website van het WODC. Een overzicht van eerdere rapportages zijn hier te vinden.